आज जागतिक रंगभूमी दिन आहे म्हणे.
खरं तर, हे जग हीच एक विशाल रंगभूमी आहे, आणि आपण सारे - माणसे, पशुपक्षी, किडेमुंग्या, साप-गांडुळे, - या रंगभूमीवरची पात्रे आहोत, असं कुणीतरी म्हणून ठेवलंय.
प्रत्येकाच्या वाटणीला त्याची त्याची भूमिका आलेली असते. ती त्याने बजावायची असते. तरीही,
काहीजण स्वत:ची भूमिका विसरून पुन्हा तोंडाला रंग फासतात, काहीजण वेगळे मुखवटे धारण करतात, आणि आपली मूळ भूमिका न बजावता, दुसरीच भूमिका वठवतात.
उलट, अशांमधलेच काहीजण श्रेष्ठ, नटसम्राट ठरतात.
मग त्यांच्यातला माणूस शोधण्याची, तो लोकांसमोर मांडण्याची किंवा आपणच शोधलेला, त्यांच्यातला माणूस कसा मोठा आहे, त्याचं कसं वेगळेपण आहे, असं सांगणाऱ्यांची स्पर्धा सुरू होते.
यातून एक नवं नाट्य तयार होतं.
कधीकधी ते इतकं रंगतं, की बाकीचे सारेजण भान विसरून ते नाटक न्याहळू लागतात.
... म्हणजे, मुखवटा धारण करणाऱ्या नटसम्राटाच्या आतला माणूस शोधणाऱ्या माणसांच्या कथेतून निर्माण होणाऱ्या नाटकात नवे मुखवटाधारी अभिनेते तयार होतात, आणि या अभिनयात, त्यांच्यातला खरा माणूस, म्हणजे, त्याच्या वाट्याला आलेल्या भूमिकेचा नायक तो हरवून बसतो.
... आणि आपण, प्रेक्षक बनून तोंडात बोटं घालून बसताना आपली मूळ भूमिकाही विसरलेलो असतो.
मग समीक्षा सुरू होते, नाटकातून निर्माण होणाऱ्या नाटकांची. त्यातील पात्रांची आणि त्यांनी बजावलेल्या भूमिकांची!
त्यातून सर्वश्रेष्ठ नटसम्राट निवडला जातो. काही दुय्यम कलाकारही नावारूपाला येतात.
या सर्वात, खरं म्हणजे, आपणही, कलाकारच असतो. कारण आपण प्रेक्षक झालेले असतो म्हणजे प्रेक्षकाची भूमिकाच वठवलेली असते.
त्याचं मात्र, मूल्यमापन होतच नाही.
म्हणजे, मूळ भूमिका तर आपण विसरलेलो असतोच, पण प्रेक्षकाची भूमिकाही उठावदारपणे वठलेली नसते.
मग, प्रश्न पडणारच!
या जगाच्या रंगभूमीवर, आपल्या वाट्याला आलेली नेमकी भूमिका काय?
कारण, आपण कलावंतही ठरत नसतो, आणि प्रेक्षकही!!
खरं तर, हे जग हीच एक विशाल रंगभूमी आहे, आणि आपण सारे - माणसे, पशुपक्षी, किडेमुंग्या, साप-गांडुळे, - या रंगभूमीवरची पात्रे आहोत, असं कुणीतरी म्हणून ठेवलंय.
प्रत्येकाच्या वाटणीला त्याची त्याची भूमिका आलेली असते. ती त्याने बजावायची असते. तरीही,
काहीजण स्वत:ची भूमिका विसरून पुन्हा तोंडाला रंग फासतात, काहीजण वेगळे मुखवटे धारण करतात, आणि आपली मूळ भूमिका न बजावता, दुसरीच भूमिका वठवतात.
उलट, अशांमधलेच काहीजण श्रेष्ठ, नटसम्राट ठरतात.
मग त्यांच्यातला माणूस शोधण्याची, तो लोकांसमोर मांडण्याची किंवा आपणच शोधलेला, त्यांच्यातला माणूस कसा मोठा आहे, त्याचं कसं वेगळेपण आहे, असं सांगणाऱ्यांची स्पर्धा सुरू होते.
यातून एक नवं नाट्य तयार होतं.
कधीकधी ते इतकं रंगतं, की बाकीचे सारेजण भान विसरून ते नाटक न्याहळू लागतात.
... म्हणजे, मुखवटा धारण करणाऱ्या नटसम्राटाच्या आतला माणूस शोधणाऱ्या माणसांच्या कथेतून निर्माण होणाऱ्या नाटकात नवे मुखवटाधारी अभिनेते तयार होतात, आणि या अभिनयात, त्यांच्यातला खरा माणूस, म्हणजे, त्याच्या वाट्याला आलेल्या भूमिकेचा नायक तो हरवून बसतो.
... आणि आपण, प्रेक्षक बनून तोंडात बोटं घालून बसताना आपली मूळ भूमिकाही विसरलेलो असतो.
मग समीक्षा सुरू होते, नाटकातून निर्माण होणाऱ्या नाटकांची. त्यातील पात्रांची आणि त्यांनी बजावलेल्या भूमिकांची!
त्यातून सर्वश्रेष्ठ नटसम्राट निवडला जातो. काही दुय्यम कलाकारही नावारूपाला येतात.
या सर्वात, खरं म्हणजे, आपणही, कलाकारच असतो. कारण आपण प्रेक्षक झालेले असतो म्हणजे प्रेक्षकाची भूमिकाच वठवलेली असते.
त्याचं मात्र, मूल्यमापन होतच नाही.
म्हणजे, मूळ भूमिका तर आपण विसरलेलो असतोच, पण प्रेक्षकाची भूमिकाही उठावदारपणे वठलेली नसते.
मग, प्रश्न पडणारच!
या जगाच्या रंगभूमीवर, आपल्या वाट्याला आलेली नेमकी भूमिका काय?
कारण, आपण कलावंतही ठरत नसतो, आणि प्रेक्षकही!!