खाण्याची 'श्रावण'संहिता !

 

बऱ्याच दिवसांपासून राजेंच्या मनात एक विचार घोळत होता. पण त्यावर निर्णय घ्यावा की नाही यावर त्यांचा निर्णय होत नव्हता. त्यांनी आपल्या विश्वासू सहकाऱ्याशी विचारविनिमय केला, आपल्या मनातील विचार त्याच्याकडे बोलून दाखविला, आणि काय करावे हे सुचविण्यासही सुचविले. मग राजेंचा सहकारीही त्यावर विचार करू लागला. राजेंना कोणता सल्ला द्यावा हे त्यालाही कळत नव्हते. त्या रात्री, गटारीच्या निमित्ताने सारे मित्र एकत्र जमले असताना, त्याच्या मनातील त्या विचाराने उचल खाल्ली, आणि शेंगदाण्याचा बकाणा तोंडात कोंबून त्याने अडखळत बोलायला सुरुवात केली. सारे मित्र थबकले. आपले काम थांबवून त्यांनी मित्राचे बोलणे ऐकण्याचा प्रयत्न सुरू केला, आणि राजेंनी दिलेल्या अवघड कामगिरीचे वर्णन कसेबसे करून राजेंच्या विश्वासू सहकाऱ्याने आपल्या मित्रांनाही निर्णयाच्या प्रक्रियेत सहभागी करून घेतले. मग गप्पांचा नूरच बदलून गेला. प्रत्येकजण उपाय शोधू लागला. विचारांच्या गोंधळात समोरचा सारा माल कधी फस्त झाला तेही कुणालाच कळले नाही. अखेर राजेंचा विश्वासू सहकारी गोंधळला. थोडेसे रागावूनच त्याने आपल्या मित्रांना फैलावर घेण्यास सुरुवात केली. एवढा साधा प्रश्नदेखील तुम्हाला सोडविता येत नसेल तर आपण मित्र म्हणून राहायच्या लायकीचे नाही, असेही त्याने अडखळत मित्रांना सुनावले, आणि अर्धवट डोळे मिटलेल्या अवस्थेत एका मित्राने बोट वर केले. तो आता काहीतरी बोलणार हे ओळखून राजेंच्या विश्वासू सहकाऱ्याने सर्वांना हातानेच शांत राहण्याची खूण केली आणि डोळ्यांच्या इशाऱ्यानेच त्या मित्रास बोलण्याची परवानगी दिली. समोरच्या रिकाम्या प्लेटकडे पाहून उलट्या मनगटाने ओठ पुसत तो मित्र बोलू लागला, "उद्याच्या उद्या, सर्वांची बैठक बोलावून राजेंनी त्या विचाराची अंमलबजावणी केली पाहिजे. श्रावण सुरू होत असल्याने, खाण्यावर बंधने घातली पाहिजेत. खरे तर, श्रावण महिन्यात कडकडीत उपवास करायचे असतात, पण राजेंच्या सहकाऱ्यांना खाण्याची सवय असल्याने महिनाभर उपवास पाळणे शक्य होणार नाही. दुसरे म्हणजे, उपवास करणे हे काही धार्मिक व्रत वगैरे नसून, अति खाण्यामुळे निर्माण होणाऱ्या व्याधींना आवर घालणे आवश्यक असते, हे राजेंनी साऱ्या सहकाऱ्यांस पटवून द्यायला हवे. अति खाण्याने अपचन होते, काही वेळा पित्त उसळते, आणि खाल्लेले पचविणे जड जाते. अशा वेळी, उपवास शक्य नसेल, तर, पचायला हलके व सहज जिरवता येईल एवढेच काही खावे. श्रावण महिन्यात सणासुदीच्या निमित्ताने, शक्यतो उपवासच करणे चांगले असते असे म्हणतात. आदल्या दिवशीपर्यंतची खाण्याची सवय मोडल्यास सहकारी नाराज होऊ शकतात. तसेच, अपचन झाल्याशिवाय पोट भरल्यासारखे वाटत नसल्याने, अपचन होईपर्यंत खाण्याची सवय सहजासहजी मोडताही येत नसते. अलीकडे राजेंच्या अनेक सहकाऱ्यांच्या खाण्याची मोठी चर्चा सगळीकडे सुरू झाली होती, आणि कोण किती खातो याकडे सर्वांचेच लक्ष लागले होते. काही सहकाऱ्यांना तर उलटी करावयास लागल्याने, आता तरी खाण्याच्या सवयीवर बंधने घालणे गरजेचे आहे, हे राजेंनी सर्वांस समजावून सांगायला हवे. ज्यांनी भरपूर खाल्ले आहे, त्यांना खाऊ घालणारेच आता त्यांच्या भुकेचे वाभाडे काढू लागल्याने, खाऊ घालणाऱ्याकडे मागणी करताना संयम बाळगणेही गरजेचे झाले आहे. राजेंनी हे सारे आपल्या सहकाऱ्यांस समजावून सांगावे, व किमानपक्षी श्रावण महिन्यात तरी खाण्याची बंधने पाळण्याचे आवाहन करावे"...

मित्राने अर्धवट डोळे उघडून दिलेला हा कानमंत्र ऐकताच राजेंच्या विश्वासू सहकाऱ्याचे डोळे खाडकन उघडले, आणि तो कसाबसा उठला. श्रावणात खाण्यासंबंधीची आचारसंहिता सहकाऱ्यांना आखून द्यावी, असा सल्ला राजेंना देण्यासाठी त्याने फोन उचलला. श्रावण सुरू होण्यास काही तासांचाच अवधी उरलेला असल्याने, गटारीचे औचित्य साधून उरलेला हात मारून घ्यावा आणि मगच सर्वांनी श्रावण पाळण्यास सुरुवात करावी, असा तोडगाही सुचविण्याचे त्याने ठरविले. राजेंनी फोन उचलला, आणि या विश्वासू सहकाऱ्याने आपला विचार राजेंसमोर मांडला. राजेंनी मान हलविली, आणि यावर काय निर्णय घ्यावा याचा विचार करत ते पलंगावर पहुडले...