प्रातःस्मरण मंत्र

 असे अचानक काय घडले असावे, ज्यामुळे बद्धकोष्ठतेच्या जाहिरातींचा सुळसुळाट सुरू झाला? खरे तर, असे म्हणतात की हालचाल, व्यायाम, नियमित आहार, सकारात्मक मानसिकता, चिंतामुक्त जीवन असे सारे काही सुरळीत असेल तर बद्धकोष्ठाची चिंता कमी असते. बद्धकोष्ठ हा पोटाचा, आतड्याचा विकार असला तरी त्याची कारणे पाहाता, तो एक मानसिक विकारही ठरू शकतो. बद्धकोष्ठामुळे बेचैनी, अस्वस्थता, चिडचीड वगैरे स्वाभाविक बदल संभवत असल्याने एका व्यक्तीचे बद्धकोष्ठ हे कौटुंबिक अस्वस्थता किंवा अशांततेचे कारण ठरू शकते.

जाहिरातींचाही हंगाम असतो. उदाहरणार्थ, एसी, पंखे, कूलर आदींच्या जाहिराती सुरू झाल्या की उन्हाळा येतो आणि ऊबदार कपड्यांच्या जाहिराती सुरू झाल्या, क्रीम वगैरे त्वचारक्षण उपायांच्या जाहिराती दिसू लागल्या की हिवाळा आला असे मानण्याची प्रथा असते. आता ज्याअर्थी बद्धकोष्ठावरील उपायाच्या जाहिराती वाढल्या आहेत त्याअर्थी हा विकार मोठ्या प्रमाणात फैलावला किवा फैलावत असावा असे मानण्यास वाव आहे. तसे असेल, तर सामाजिक अस्वस्थता किंवा नैराश्याची मुळे व्यक्तिगत बद्धकोष्ठतेतून उद्भवणाऱ्या मानसिक बेचैनीत दडलेली असू शकतात, याचा विचार व्हावयास हवा. आजकाल कोणत्याही अफवेतून किंवा गैरसमजातून किंवा केवळ राजकीय-अराजकीय हेतूनधूनही परस्परांवर चिखलफेक, मारामाऱ्या, वगैरे प्रकार होत असून अशा घटनांचे समाजवैज्ञानिक विश्लेषण करणाऱ्यांनी बद्धकोष्ठासारख्या विकाराचे कारण फारसे- नव्हे, मुळीच- विचारात घेतलेले दिसत नाही. त्यामुळे अशा घटनांवर नेमके इलाज होत नसल्याने त्या वाढत असाव्यात.

समाजात शांतता, सौहार्द, सामंजस्य टिकावे असे खरोखरीच वाटत असेल, राजकारणरहित हेतूतून समाज स्वस्थ राखायचा असेल, तर बद्धकोष्ठ होण्याची कारणे दूर करायला हवीत. करोना लाटेच्या काळात टाळेबंदी वगैरेमुळे माणसांना घरकोंबडेपण आले. बसल्या जागी लॅपटॉपादी माध्यमांतून जगाशी संपर्क ठेवण्यामुळे व्यायाम, शारीरिक हालचालींवर बंधने आली. एका बाजूला घरबसल्या काम करत असताना खाणे सुरूच राहिले, पण पचविणे अवघड होत गेले. त्यातच मान मोडून काम करताना प्रकृतीची हेळसांड सुरू झाली. ही कारणे बद्धकोष्ठतेस पोषक होती. पण तेव्हा अशा तक्रारी आढळल्या नाहीत. आता चलनवलन सुरू झाले, व्यायाम, चालणे आदींना मुभा मिळू लागली तर एकदम बद्धकोष्ठतेच्या जाहिराती दिसू लागल्या. या विसंगतीचाही समाजविज्ञानाधारे अभ्यास व्हावयास हवा. कारण पुढे जाऊन हा विकार अधिक वाढल्यास त्याचे सामाजिक परिणाम भोगावे लागण्याची भीती असू शकते.

टाळेबंदीच्या काळात सगळ्यांचेच हाल झाले, पण नाटक सिनेमावाल्यांना जास्तच झळ बसली. नटवर्य सुबोध भावे यांची भूमिका (मॉडेल म्हणून) असलेल्या, बद्धकोष्ठतेवरील जाहिरातीमुळे या विकारावर विस्ताराने विचार करावा असे वाटले. जेव्हा काहीही न करता घरात बसून चरणे एवढेच काम असते, तेव्हा हा विकार होत नाही, तर त्याची लक्षणे काही काळानंतर दिसतात, असे या जागिरातीवरून वाटते.

त्यामुळे, बद्धकोष्ठता होणार नाही याची काळजी घ्यायला हवी. ‘पेट साफ तो रोग माफ’ अशी बद्धकोष्ठतेवरीलच एका औषधाच्या जाहिरातीची टॅगलाईन आहे. रेल्वेतून प्रवास करताना आपण ती पाहिली असेल. तिला लाईटली घेऊ नये. सकाळी त्या जाहिरातीचे प्रातस्मरण केल्यास समाजस्वास्थ्य चांगले राहून विकास साधतां येईल.

म्हणून लक्षात ठेवा, ‘लाख दुखोकी एक दवा’ हे सत्य फक्त बद्धकोष्ठावरील उपायासच लागू पडते.

कारण हा एक सामाजिक विकार होऊ शकतो.

पोट साफ हवेच, पण खाणेही माफक हवे. पचवायची ताकद असेल तेवढेच खा.

बद्धकोष्ठ टाळा!!